12-24-2006, 05:08 AM
PHP nedir?
PHP (Hypertext
reProcessor / Hipermetin:Önİşlemcisi) , dinamik web sayfaları oluşturmakta kullanılan sunucu taraflı (server - sided) bir scriptting dilidir. PHP ve HTML kullanarak web sayfaları oluşturabilirsiniz. Bir ziyaretçi sayfanızı açtığı zaman ; sunucu PHP komutlarını yorumlar ve çıktıları ASP, Coldfusion 'da olduğu gibi kullanıcının tarayıcısına (browser'a) gönderir. Fakat PHP diğer web programlarının aksine açık kaynak kodludur (open source) ve platform bağımsız (cross-platform) çalışabilir. PHP ; Windows NT, 2K, XP ve pek çok Unix ve Linux türevinde çalışabilir. Apache web sunucularına modül olarak eklenebilir veya CGI gibi çalıştırılabilir. PHP, Apache'ye modül olarak kurulduğu zaman çok esnek ve yüksek performanslı çalışır. İşlem süreçleri oluşturmadan çabucak sonuçları size dönderir.
Sitelerin içeriğini ustalıkla yönetmeye ek olarak PHP, HTTP başlıkları (header) da gönderebilir. Çerez (cookie) oluşturabilir. Doğrulama (authentication) ve yetkilendirme (authorization) yapabilir. PHP size pek çok popüler veritabanı için mükemmel bağlantı ve destek imkanı sunar. ODBC üzerinden diğer veritabanlarına da bağlanabilir ve bir çok yardımcı kütüphanesi sayesinde görüntü işlemeden XML ayrıştırmaya (XML parsing) PDF dökümanları oluşturmaktan WML (Wap Markup Language) sayfaları oluşturmaya yardımcı olur.
PHP, direkt olarak web sayfalarımızın içine gömüldüğü için harici bir IDE 'ye (Integrated Development Environment - Bütünleşik Geliştirme Ortamı) ihtiyaç duymaz. NotePad veya pico gibi uygulamalar ile PHP kodları yazmanız mümkündür. PHP kodları <? işareti ile başlar ve ?> ile biter.
PHP'nin sözdizim'i (syntax) C'ninkine veya Perl'ünkine çok benzer. Bir değişkeni kullanmadan önce onu deklare etmenize gerek yoktur! Çok boyutlu ve birleşik diziler oluşturmak (associative arrays) çok kolaydır. PHP'nin kodları organize etmek için basit nesne yönelimli (object oriented) özellikleri vardır.
PHP en hızlı Apache'ye gömülü olduğu zaman çalıştığı halde, Microsoft IIS (Internet Information Services) Netscape Enterprise Server, Xitami Web Server gibi web sunucu uygulamalarında da rahatlıkla çalışabilir.
PHP'nin resmi sitesi <!-- m --><a class="postlink" href="http://www.php.net">http://www.php.net</a><!-- m --> dir. Bu adresden PHP'nin desteklenen tüm işletim sistemleri için kaynak kodlarını (source codes) ve derlenmiş hallerini (binary) indirebilirsiniz. PHP.NET adresinden PHP'nin el kitabını (manual) 'da PDF, HTML, CHM , ZIP .. gibi bir çok farklı formatta indirebilirsiniz.
PHP sözdizimi (syntax)
<?
echo "Merhaba dünya!";
?>
kodu bize ;
Merhaba Dünya!
çıktısını üretir.
Değişkenler önünde $ işareti ile gösterilir. Merhaba Dünya'yı şu şekilde de yazabiliriz:
<?
$mesaj = "Merhaba Dünya!";
echo $mesaj;
?>
String toplamaları . (nokta) ile yapılır. Diğer aritmetik operatörler de tahmin ettiğiniz gibidir.
<?
$giris = "Merhaba";
$sayi = 3 + 2;
$sayi++;
echo "$giris $sayi güzel insan!";
?>
kodu bize ;
Merhaba 6 güzel insan!
çıktısını üretir. $sayi++ ifadesinin, değişkenin o anki değerini bir artırdığına dikkat etmişinizdir.
PHP deki bir çok operatör ve fonksiyon C veya C++ dillerindekilere çok benzerdir. Eğer C dili ile önceden biraz haşır-neşir olumuşsanız PHP size hiç de zor gelmeyecektir. Ayrıca şu kuralı hiç bir zaman aklınızdan çıkarmayın! "Eğer bir şeyin nasıl yapılacağından emin değilseniz hemen birşeyler deneyin büyük ihtimalle çalışacaktır."
Perl'de olduğu gibi " " (çif tırnaklar) içine yazılan değişkenler işlendiği halde ' ' (tek tırnaklar) içine yazılan değişkenler işlenmezler. Örneğin ;
<?
$isim = 'Emel';
$giris_1 = "Merhaba , $isim";
$giris_2 = 'Merhaba , $isim';
echo "$giris_1\n";
echo "$giris_2\n";
?>
kodları bize;
Merhaba , Emel
Merhaba , $isim
çıktısını üretir. İlk değişken ve ikinci değişkendeki " ve ' lara dikkat etmişinizdir. Stringlerin içindeki \n ifadesi ile satırlar alt alta yazdırılır. \n kullanılmasa yan yana yazılacaklardı.
Değişkenler
PHP'de yerel değişlenlerin yanı sıra bazı global değişkenlerde vardır. Bu çevre değişkenleri PHP'nin çalıştığı sunucu (server) hakkında bazı bilgiler içerirken örneğin: Sunucunun işletim sistemi, bilgisayar ismi vs.. istemci (client) hakkında bazı bilgiler de içerir. Mesela, kullanıcının kullandığı işletim sistemi, hangi url'den tıklayarak o zayfaya geldiği, ip adresi vs.
<?
echo $HTTP_USER_AGENT;
?>
kodları bize eğer istemcinin yani PHP sayfamızı tarayıcısından açan bir kullanıcının kullandığı tarayıcı Internet Explorer ise ;
Mozilla/4.0 (compatible; MSIE 5.01; Windows NT 5.0)
çıktısını üretir.
Diziler
Eğer değişkeninizin sonuna [ ] köşeli parantez eklerseniz dizi tanımlamış olursunuz. Örneğin;
$meyve[0] = 'Elma';
$meyve[1] = "Portakal";
$ornek['meyve'] = "Erik";
$ornek2['okul']['lise'] = "Sedat KURBAN";
Yukardaki örneklerde görüldüğü üzere tek boyutlu ve çok boyutlu diziler tanımlamanız ve bunları çok rahat bir şekilde kullanmanız mümkün.
Döngüler ve Kontrol Yapıları
for ve while gibi döngü yapılarını şu şekilde kullanıyoruz ;
<?
for ($i=4 ; $i < 7 ; $i++) {
echo "Bugün $i balık tuttum.\n"; }
?>
kodları bize ;
Bugün 4 balık tuttum.
Bugün 5 balık tuttum.
Bugün 6 balık tuttum.
çıktısını üretir. Aynı çıktıyı ;
<?
$i=4;
while ($i<8) {
echo "Bugün $i balık tuttum.\n";
$i++; }
?>
kodları ile de alabiliriz... Dilerseniz bu kodları biraz irdeleyelim : for döngüsünde parantez içindeki kısma dikkat edelim. ($i=4 ; $i < 7 ; $i++) ifadesi ile $i isminde bir değişken oluşturuluyor ve ilk değeri 4 olarak atanıyor. Ardından şart kontrol ediliyor. Yani eğer $i 'nin değeri 7 den küçükse şart sağlanmış oluyor ve { } bloğunun içindeki kodlar bir kez icra ediliyor yani çalıştırılıyor ve $i++ ifadesi sayesinde $i 'nin değeri her seferinde bir artırılıyor. Bu işlem $i nin 7 değerini aldığı zaman duruyor. Çünkü 7<7 şartı sağlanmadığı için döngü sonlanıyor. Aynı mantık while için de geçerli... Arada bazı yazım farklılıkları olduğuna dikkat edin.
şimdi gelelim kontrol yapılarına. if ve elseif ifadelerini şu şekilde kullanabiliriz ;
if ($kullanici_sayisi > 150) {
echo "Sitemizde şu an çok fazla kullanıcı var!"; } elseif ($kullanici_sayisi > 100) {
echo "Sitede kullanıcı sayısı ortalama düzeyde..."; } else {
echo "Sitede kullanıcı sayısı az...";
}
Yukarıdaki örnekte iç içe bir kaç kontrol birden yaplıyor. İlk seferde kullanıcı sayısının 150 den büyük ise "Kullanıcı sayısı çok fazla" mesajı iletiliyor. Eğer kullanıcı sayısı 150 den küçükse 100 den büyük olup olmadığına bakılıyor. Eğer kullanıcı sayısı 150 - 100 arasında ise "Kullanıcı sayısı ortalama"... 100 den az ise "Kullanıcı sayısı az" mesajı verdiriliyor.
şimdi de şu örneğe bakalım :
<?
switch ($islem) {
case "ekle":
...... // 1
break;
case "sil":
...... // 2
break;
case "duzelt":
...... // 3
break;
default:
echo "Yanlis islem";
}
?>
Yukarıdaki örnekte switch kontol yapısınının kullanımını görmektesiniz. switch diğer kontrol yapılarından farklı olarak çoklu kontrol yapaibilir. Örneği biraz irdeleyince olayı kavrayacaksınız. $islem değişkeninin değeri kontrol ediliyor. Eğer $islem'in değeri "ekle" ise 1 no lu kısımdaki kodlar icra ediliyor. ..... olan yerlerde tabi bizim kodlarımız var. Aynı şekilde eğer $islem değişkenini değeri "sil" ise 2 nolu kısıma gidiliyor. Eğer $islem değişkenin değeri case'lerde belirtilen değerlerden hiç birine eşit değilse default: kısmındaki kodlar icra edilir.
şimdilik bu kadar. Çok yakında yazının devamında tekrar görüşmek dileğiyle...
Çeviri : Emel Pişmişoğlu , Betül Avanoğlu
Düzenleme : Rifat KURBAN
PHP (Hypertext
reProcessor / Hipermetin:Önİşlemcisi) , dinamik web sayfaları oluşturmakta kullanılan sunucu taraflı (server - sided) bir scriptting dilidir. PHP ve HTML kullanarak web sayfaları oluşturabilirsiniz. Bir ziyaretçi sayfanızı açtığı zaman ; sunucu PHP komutlarını yorumlar ve çıktıları ASP, Coldfusion 'da olduğu gibi kullanıcının tarayıcısına (browser'a) gönderir. Fakat PHP diğer web programlarının aksine açık kaynak kodludur (open source) ve platform bağımsız (cross-platform) çalışabilir. PHP ; Windows NT, 2K, XP ve pek çok Unix ve Linux türevinde çalışabilir. Apache web sunucularına modül olarak eklenebilir veya CGI gibi çalıştırılabilir. PHP, Apache'ye modül olarak kurulduğu zaman çok esnek ve yüksek performanslı çalışır. İşlem süreçleri oluşturmadan çabucak sonuçları size dönderir.Sitelerin içeriğini ustalıkla yönetmeye ek olarak PHP, HTTP başlıkları (header) da gönderebilir. Çerez (cookie) oluşturabilir. Doğrulama (authentication) ve yetkilendirme (authorization) yapabilir. PHP size pek çok popüler veritabanı için mükemmel bağlantı ve destek imkanı sunar. ODBC üzerinden diğer veritabanlarına da bağlanabilir ve bir çok yardımcı kütüphanesi sayesinde görüntü işlemeden XML ayrıştırmaya (XML parsing) PDF dökümanları oluşturmaktan WML (Wap Markup Language) sayfaları oluşturmaya yardımcı olur.
PHP, direkt olarak web sayfalarımızın içine gömüldüğü için harici bir IDE 'ye (Integrated Development Environment - Bütünleşik Geliştirme Ortamı) ihtiyaç duymaz. NotePad veya pico gibi uygulamalar ile PHP kodları yazmanız mümkündür. PHP kodları <? işareti ile başlar ve ?> ile biter.
PHP'nin sözdizim'i (syntax) C'ninkine veya Perl'ünkine çok benzer. Bir değişkeni kullanmadan önce onu deklare etmenize gerek yoktur! Çok boyutlu ve birleşik diziler oluşturmak (associative arrays) çok kolaydır. PHP'nin kodları organize etmek için basit nesne yönelimli (object oriented) özellikleri vardır.
PHP en hızlı Apache'ye gömülü olduğu zaman çalıştığı halde, Microsoft IIS (Internet Information Services) Netscape Enterprise Server, Xitami Web Server gibi web sunucu uygulamalarında da rahatlıkla çalışabilir.
PHP'nin resmi sitesi <!-- m --><a class="postlink" href="http://www.php.net">http://www.php.net</a><!-- m --> dir. Bu adresden PHP'nin desteklenen tüm işletim sistemleri için kaynak kodlarını (source codes) ve derlenmiş hallerini (binary) indirebilirsiniz. PHP.NET adresinden PHP'nin el kitabını (manual) 'da PDF, HTML, CHM , ZIP .. gibi bir çok farklı formatta indirebilirsiniz.
PHP sözdizimi (syntax)
<?
echo "Merhaba dünya!";
?>
kodu bize ;
Merhaba Dünya!
çıktısını üretir.
Değişkenler önünde $ işareti ile gösterilir. Merhaba Dünya'yı şu şekilde de yazabiliriz:
<?
$mesaj = "Merhaba Dünya!";
echo $mesaj;
?>
String toplamaları . (nokta) ile yapılır. Diğer aritmetik operatörler de tahmin ettiğiniz gibidir.
<?
$giris = "Merhaba";
$sayi = 3 + 2;
$sayi++;
echo "$giris $sayi güzel insan!";
?>
kodu bize ;
Merhaba 6 güzel insan!
çıktısını üretir. $sayi++ ifadesinin, değişkenin o anki değerini bir artırdığına dikkat etmişinizdir.
PHP deki bir çok operatör ve fonksiyon C veya C++ dillerindekilere çok benzerdir. Eğer C dili ile önceden biraz haşır-neşir olumuşsanız PHP size hiç de zor gelmeyecektir. Ayrıca şu kuralı hiç bir zaman aklınızdan çıkarmayın! "Eğer bir şeyin nasıl yapılacağından emin değilseniz hemen birşeyler deneyin büyük ihtimalle çalışacaktır."
Perl'de olduğu gibi " " (çif tırnaklar) içine yazılan değişkenler işlendiği halde ' ' (tek tırnaklar) içine yazılan değişkenler işlenmezler. Örneğin ;
<?
$isim = 'Emel';
$giris_1 = "Merhaba , $isim";
$giris_2 = 'Merhaba , $isim';
echo "$giris_1\n";
echo "$giris_2\n";
?>
kodları bize;
Merhaba , Emel
Merhaba , $isim
çıktısını üretir. İlk değişken ve ikinci değişkendeki " ve ' lara dikkat etmişinizdir. Stringlerin içindeki \n ifadesi ile satırlar alt alta yazdırılır. \n kullanılmasa yan yana yazılacaklardı.
Değişkenler
PHP'de yerel değişlenlerin yanı sıra bazı global değişkenlerde vardır. Bu çevre değişkenleri PHP'nin çalıştığı sunucu (server) hakkında bazı bilgiler içerirken örneğin: Sunucunun işletim sistemi, bilgisayar ismi vs.. istemci (client) hakkında bazı bilgiler de içerir. Mesela, kullanıcının kullandığı işletim sistemi, hangi url'den tıklayarak o zayfaya geldiği, ip adresi vs.
<?
echo $HTTP_USER_AGENT;
?>
kodları bize eğer istemcinin yani PHP sayfamızı tarayıcısından açan bir kullanıcının kullandığı tarayıcı Internet Explorer ise ;
Mozilla/4.0 (compatible; MSIE 5.01; Windows NT 5.0)
çıktısını üretir.
Diziler
Eğer değişkeninizin sonuna [ ] köşeli parantez eklerseniz dizi tanımlamış olursunuz. Örneğin;
$meyve[0] = 'Elma';
$meyve[1] = "Portakal";
$ornek['meyve'] = "Erik";
$ornek2['okul']['lise'] = "Sedat KURBAN";
Yukardaki örneklerde görüldüğü üzere tek boyutlu ve çok boyutlu diziler tanımlamanız ve bunları çok rahat bir şekilde kullanmanız mümkün.
Döngüler ve Kontrol Yapıları
for ve while gibi döngü yapılarını şu şekilde kullanıyoruz ;
<?
for ($i=4 ; $i < 7 ; $i++) {
echo "Bugün $i balık tuttum.\n"; }
?>
kodları bize ;
Bugün 4 balık tuttum.
Bugün 5 balık tuttum.
Bugün 6 balık tuttum.
çıktısını üretir. Aynı çıktıyı ;
<?
$i=4;
while ($i<8) {
echo "Bugün $i balık tuttum.\n";
$i++; }
?>
kodları ile de alabiliriz... Dilerseniz bu kodları biraz irdeleyelim : for döngüsünde parantez içindeki kısma dikkat edelim. ($i=4 ; $i < 7 ; $i++) ifadesi ile $i isminde bir değişken oluşturuluyor ve ilk değeri 4 olarak atanıyor. Ardından şart kontrol ediliyor. Yani eğer $i 'nin değeri 7 den küçükse şart sağlanmış oluyor ve { } bloğunun içindeki kodlar bir kez icra ediliyor yani çalıştırılıyor ve $i++ ifadesi sayesinde $i 'nin değeri her seferinde bir artırılıyor. Bu işlem $i nin 7 değerini aldığı zaman duruyor. Çünkü 7<7 şartı sağlanmadığı için döngü sonlanıyor. Aynı mantık while için de geçerli... Arada bazı yazım farklılıkları olduğuna dikkat edin.
şimdi gelelim kontrol yapılarına. if ve elseif ifadelerini şu şekilde kullanabiliriz ;
if ($kullanici_sayisi > 150) {
echo "Sitemizde şu an çok fazla kullanıcı var!"; } elseif ($kullanici_sayisi > 100) {
echo "Sitede kullanıcı sayısı ortalama düzeyde..."; } else {
echo "Sitede kullanıcı sayısı az...";
}
Yukarıdaki örnekte iç içe bir kaç kontrol birden yaplıyor. İlk seferde kullanıcı sayısının 150 den büyük ise "Kullanıcı sayısı çok fazla" mesajı iletiliyor. Eğer kullanıcı sayısı 150 den küçükse 100 den büyük olup olmadığına bakılıyor. Eğer kullanıcı sayısı 150 - 100 arasında ise "Kullanıcı sayısı ortalama"... 100 den az ise "Kullanıcı sayısı az" mesajı verdiriliyor.
şimdi de şu örneğe bakalım :
<?
switch ($islem) {
case "ekle":
...... // 1
break;
case "sil":
...... // 2
break;
case "duzelt":
...... // 3
break;
default:
echo "Yanlis islem";
}
?>
Yukarıdaki örnekte switch kontol yapısınının kullanımını görmektesiniz. switch diğer kontrol yapılarından farklı olarak çoklu kontrol yapaibilir. Örneği biraz irdeleyince olayı kavrayacaksınız. $islem değişkeninin değeri kontrol ediliyor. Eğer $islem'in değeri "ekle" ise 1 no lu kısımdaki kodlar icra ediliyor. ..... olan yerlerde tabi bizim kodlarımız var. Aynı şekilde eğer $islem değişkenini değeri "sil" ise 2 nolu kısıma gidiliyor. Eğer $islem değişkenin değeri case'lerde belirtilen değerlerden hiç birine eşit değilse default: kısmındaki kodlar icra edilir.
şimdilik bu kadar. Çok yakında yazının devamında tekrar görüşmek dileğiyle...
Çeviri : Emel Pişmişoğlu , Betül Avanoğlu
Düzenleme : Rifat KURBAN